| (1, 0) 8 | Where's that crotyn tonight agen? |
| (Mam) I dunno, I'm sure. | |
| (Mam) Cato'n pawb, wech o'r gloch, and 'e avent been 'ome to 'ave 'is tea yet! | |
| (1, 0) 12 | I'll give 'im football when 'e comes in! |
| (Merch) {yn gosod eì llyfrau ar y bwrdd} Oh dear, I've got a lot of homework tonight. | |
| (Merch) And I've got Welsh homework. | |
| (1, 0) 17 | 'Ow are you getting on with the Welsh? |
| (Merch) Not very well. | |
| (Merch) The homework is difficult. | |
| (1, 0) 20 | You can't expect to be in a County School, my gel, and not 'ave any 'omework to do. |
| (Mam) I don't see much sense in you learning Welsh anyway. | |
| (Mam) You clear off upstairs and don't 'ave so much , to say. | |
| (1, 0) 32 | Nawr Marged, ddylset ti ddim troi ar y groten felna. |
| (1, 0) 33 | Y mae hi'n gofyn cwestiwn eitha teg. |
| (Mam) Y mae'n bryd troi arni. | |
| (Merch) I think he was the director. | |
| (1, 0) 41 | Examination, was it? |
| (Merch) No; he'd called to see about the Welsh. | |
| (Mam) Busybody, and wot did that 'ave to do with 'im? | |
| (1, 0) 46 | Did you put your 'and up? |
| (Merch) No, I didn't. | |
| (Merch) Then he wanted to know how many girls there were who did not speak Welsh but who had Welsh-speaking parents. | |
| (1, 0) 51 | Oh 'e did, did 'e? |
| (1, 0) 52 | They are making a bit of a fuss about the Welsh now then, are they? |
| (1, 0) 53 | Wot else did 'e ask? |
| (Merch) He asked me if I ever heard my father and mother speak Welsh. | |
| (1, 0) 63 | Did 'e ask you anything else? |
| (Merch) Yes. | |
| (Mam) {yn ddifeddwl} Of course you─ {yn sefyll yn ddisymwth i ystyried}. | |
| (1, 0) 71 | Ha, ha. |
| (1, 0) 72 | Dyna ti wedi dodi dy droed yndi'n bert iawn o'r diwedd. |
| (1, 0) 73 | Ar fengoch i, deryn yw'r director yna. |
| (Merch) But I want you to help me. | |
| (1, 0) 76 | Me 'elp you! |
| (1, 0) 77 | 'Ow can I 'elp you? |
| (Merch) With my Welsh homework. | |
| (Merch) I can't get my mutations right. | |
| (1, 0) 80 | Mut— what did you say? |
| (Merch) Mutations. | |
| (Merch) Mutations. | |
| (1, 0) 82 | Wot on earth are they? |
| (Merch) Our Welsh mistress said that you could help me. | |
| (Merch) Our Welsh mistress said that you could help me. | |
| (1, 0) 84 | 'Ow could she say that? |
| (Merch) She has spoken to you several times, hasn't she? | |
| (Merch) She has spoken to you several times, hasn't she? | |
| (1, 0) 86 | Yes, once or twice. |
| (Merch) Well, she says that your mutations are very good. | |
| (Merch) Well, she says that your mutations are very good. | |
| (1, 0) 88 | My mutations! |
| (1, 0) 89 | Wot ever are you talking about? |
| (Merch) Dear, dear; don't you understand—it's just the way you speak Welsh. | |
| (Merch) Dear, dear; don't you understand—it's just the way you speak Welsh. | |
| (1, 0) 91 | Oh yes, I can talk Welsh all right. |
| (Merch) {yn agor llyfr sgrifennu} Now look at that sentence. | |
| (Merch) Is it right? | |
| (1, 0) 98 | Right indeed. |
| (1, 0) 99 | You read it out loud yourself and then you'll see how right it is. |
| (Merch) {yn darllen} Y mae dau dyn ar y pont. | |
| (Merch) {yn darllen} Y mae dau dyn ar y pont. | |
| (1, 0) 101 | Don't it sound funny to you? |
| (Merch) No. | |
| (Mam) You must be very twp if you can't see where that is wrong. | |
| (1, 0) 104 | Cymer bwyll, Marged, rho gyfle iddi. |
| (Merch) Can you put it right, mam? | |
| (Merch) How do you know when to say ddyn or bont? | |
| (1, 0) 117 | Quite right, [Olwen], I'll try to think that out for you. |
| (1, 0) 118 | You go on with something else now. |
| (1, 0) 119 | I've got to go and find that young rascal, Tommy. |
| (1, 0) 120 | I'll help you with your Welsh later on. |
| (Merch) Very well. {Yn cydio yn ei llyfrau ac yn mynd allan.} | |
| (Merch) Very well. {Yn cydio yn ei llyfrau ac yn mynd allan.} | |
| (1, 0) 123 | Marged, we must try to answer that guestion. |
| (Mam) Rubbish, what is there to answer about it? | |
| (Mam) Rubbish, what is there to answer about it? | |
| (1, 0) 125 | Pont, pont... y bont... why do we change pont to bont? {yn eistedd wrth y tân}. |
| (Mam) Because we do, of course. | |
| (Mam) Don't be so soft, y pocer to be sure. | |
| (1, 0) 130 | Quite right, but why don't we change that? |
| (Mam) Because we don't, of course. | |
| (1, 0) 135 | Ullo, 'ere 'e 'is. |
| (Mab) {ag un anadl} Daddy, daddy, Billy Morris' bitch 'ave got fìve pups and 'e's willing to sell one for half a crown. | |
| (Mab) {ag un anadl} Daddy, daddy, Billy Morris' bitch 'ave got fìve pups and 'e's willing to sell one for half a crown. | |
| (1, 0) 138 | Pups is it? |
| (1, 0) 140 | I'll give you pups. |
| (1, 0) 141 | Where have you been? |
| (1, 0) 142 | Look at that clock—'alf past six. |
| (Mam) There's no tea for you tonight, my lad. | |
| (Mam) Shôn Morgan—that old skinflint! | |
| (1, 0) 151 | Hanner munud, Marged, hanner munud. |
| (1, 0) 152 | Os yw Shôn Morgan wedi rhoi te i blant yr ysgol, fe elli di fentro fod yna rywbeth mwy na'r cyffredin yn bod. |
| (1, 0) 153 | Now Tomi, tell us all about it. |
| (Mab) You know that we are all learning Welsh in school now. | |
| (Mab) You know that we are all learning Welsh in school now. | |
| (1, 0) 155 | Oh. |
| (1, 0) 156 | 'Ow long 'ave you been doing that? |
| (Mab) Since the holidays. | |
| (Mab) Since the holidays. | |
| (1, 0) 158 | Let's 'ear you saying something. |
| (1, 0) 159 | What can you say? |
| (Mab) Heaps and heaps {yn ysgwyd ei fys ar ei dad a fam}. | |
| (Mab) Before very long, you won't be able to say things in Welsh when you don't want me to understand. | |
| (1, 0) 163 | Glywest ti, Marged. |
| (1, 0) 164 | Dyna'r ail dro heno ini gael hyna yn ein dannedd. |
| (1, 0) 165 | Dim rhagor o'r gwaith yna cofia. |
| (Mam) A dyna tithe'n gwneud hynny nawr. | |
| (Mam) A dyna tithe'n gwneud hynny nawr. | |
| (1, 0) 167 | Can you count in Welsh? |
| (Mab) Un, dau, tri, pedwar, pump, chwech, saith, wyth, naw, deg. | |
| (Mab) Un, dau, tri, pedwar, pump, chwech, saith, wyth, naw, deg. | |
| (1, 0) 170 | Good boy. |
| (1, 0) 171 | Wot else can you do? |
| (Mab) I'll show you. | |
| (Mab) No, no; latch is an English word. | |
| (1, 0) 185 | There isn't a Welsh word for it. |
| (Mab) Yes there is. | |
| (Mab) Don't you know the Welsh word for latch? | |
| (1, 0) 188 | No not I. |
| (Mab) Well you're a fine Welshman after all. | |
| (Mab) Yr wyf wedi agor y drws. | |
| (1, 0) 195 | Well done boy. |
| (Mab) No, no; you ought to say "Rhagorol, rhagorol". | |
| (Mab) No, no; you ought to say "Rhagorol, rhagorol". | |
| (1, 0) 197 | Rhagorol, Tomi. |
| (Mab) {ymhen tipyn} Well, are you going to keep me standing here all night? | |
| (Mab) {ymhen tipyn} Well, are you going to keep me standing here all night? | |
| (1, 0) 200 | Why? What 'ave l got to do now? |
| (Mab) You don't seem to know much about it. | |
| (Mab) Didn't you two ever have Welsh lessons in school? | |
| (1, 0) 203 | No, not I. |
| (1, 0) 204 | I never 'ad a Welsh lesson in school. |
| (Mam) Nor me neither. | |
| (Mab) {yn edrych yn anghrediniol ar y ddau}. Well, how did you learn it? | |
| (1, 0) 209 | Glywest ti, Marged? |
| (Mam) Do, William. | |
| (1, 0) 213 | What 'ave I got to do next? |
| (Mab) You must say: "Thomas Henry Jones, cauwch y drws" and when I've done that, "Ewch yn ôl i'ch lle". | |
| (Mab) | |
| (1, 0) 216 | Thomas Henry Jones, "cauwch y drws". |
| (Mab) Yr wyf yn troi at y drws. | |
| (Mab) Yr wyf wedi cau y drws. | |
| (1, 0) 221 | Cer nôl i dy le. |
| (Mab) Why don't you say it properly? | |
| (Mab) Yr wyf wedi eistedd yn fy lle. | |
| (1, 0) 231 | Da iawn. |
| (Mam) Rhagorol. | |
| (Mab) Oh Daddy, Mr. Pritchard, the schoolmaster, is coming here tonight to see you. | |
| (1, 0) 234 | What for? |
| (Mab) I'm not sure. | |
| (Mab) I think it's something about the Welsh. | |
| (1, 0) 238 | Oh; who do learn Welsh to you? |
| (Mab) Mr. Griffiths. | |
| (1, 0) 251 | What are you then, Zulu or Esquimau? |
| (Mam) {yn troi at ei gwr} Cymer dithe bwyll nawr, William. | |
| (1, 0) 256 | All right, all right, Tomi. |
| (Mab) Yr wyf... yn sychu... fy nhrwyn. | |
| (1, 0) 262 | Wel, Marged, glywest ti'r fath beth erioed? |
| (1, 0) 263 | Rhoi Tomi ni ymhlith y Saeson i ddysgu Cymrag... ar f'ened i! |
| (Ysgolfeistr) Nos dda Mrs. Jones. | |
| (Ysgolfeistr) Mae genni neges arbennig yma heno a rwy mewn tipyn o frys, gan fod genni sawl man arall i fynd iddo. | |
| (1, 0) 274 | O'r gora, Mr. Pritchard, ond cyn mynd at y neges yna, 'rwy am gal gair gyda chi ar fater arall. |
| (Ysgolfeistr) le? | |
| (Ysgolfeistr) le? | |
| (1, 0) 276 | Pam ych chi wedi dodi Tomi ni ymhlith y Saeson i ddysgu Cymrag? |
| (Ysgolfeistr) {yn hamddenol, a chysgod o wên ar ei wyneb} Oh, dych chi ddim yn fodlon mod i wedi gwneud hynny! | |
| (Ysgolfeistr) {yn hamddenol, a chysgod o wên ar ei wyneb} Oh, dych chi ddim yn fodlon mod i wedi gwneud hynny! | |
| (1, 0) 278 | Och chi'n disgwyl y byddwn i'n fodlon! |
| (1, 0) 279 | Beth ych chi'n feddwl wy? |
| (1, 0) 280 | Dyma fi yn Gymro i'r carn, yn fab i Gymro a Chymraes, ac yn gallu siarad Cymrag cystal â'r cyffredin, a dweud y lleia, a dyna'r wraig wedyn, yn Gymraes o'i chrud, a chithe... beth yw'ch meddwl chi'r dyn! |
| (1, 0) 281 | D'oes dim synnwyr yn y peth. |
| (Ysgolfeistr) Yn ara bach, Mr. Jones, yn ara bach. | |
| (Ysgolfeistr) Nid y chi na'r wraig rwy wedi ddodi yn yr adran Saesneg i ddysgu Cymraeg, ond Tomi. | |
| (1, 0) 284 | Wel, mae Tomi'n fab i ni, yn enw'r bendith. |
| (Ysgolfeistr) Fe all hynny fod, ond 'd yw e'n deall dim nag yn medru siarad dim Cymraeg ond yr hyn y mae e wedi ei ddysgu yn yr ysgol. | |
| (Ysgolfeistr) Doedd genni ddim i'w wneud ond casglu'r plant oedd yn medru siarad neu ddeall yr iaith at ei gilydd a gwneud dosbarth ohonynhw, a gosod y gweddill, yn Gymry ac yn Saeson mewn adran arall. | |
| (1, 0) 293 | Felny, ynte, ymhlith y Saeson y bydd Tomi, tra bydd e'n yr ysgol. |
| (Ysgolfeistr) Y mae hynny yn dibynnu i raddau mawr arnoch chi a Mrs. Jones. | |
| (Ysgolfeistr) Siaradwch chi Gymraeg â Thomi ar yr aelwyd, ac ymhen y flwyddyn, neu lai na hynny falle, mwy na thebig y galla'i ddodi Tomi mewn adran Gymraeg. | |
| (1, 0) 299 | Wel, mae yna reswm yn yr hyn ych chi'n ddweud, Mr. Pritchard, ond wedi'r cwbl, pwy wnaeth Sais o [Olwen]? |
| (1, 0) 300 | Roedd y groten yna'n gallu siarad Cymraeg yn iawn nes bo hi'n bum mlwydd oed. |
| (1, 0) 301 | Wedyn fe aeth i'r ysgol, a chyn pen tri mis yr oedd hi'n Saesnes rhonc na chaen ni air o Gymraeg ganddi. |
| (1, 0) 302 | Pan ddaeth Tomi, doedd dim gobeth gyda ni ei gadw e'n Gymro a'r groten yn siarad Saesneg. |
| (1, 0) 303 | Ie, yr ysgol wnaeth Saeson o'n plant ni. |
| (Ysgolfeistr) Ni gydnabyddwn i'r ysgol fod ar fai, ar fai mawr hefyd, ond ar yr un pryd, 'd allwch chi'ch dau ddim dweud eich bod chi'n hollol rydd, oherwydd y mae yna rieni, heb fod yn ddim gwell Cymry na chi, sydd wedi llwyddo i gadw'r iaith ar yr aelwyd. | |
| (Ysgolfeistr) Ni gydnabyddwn i'r ysgol fod ar fai, ar fai mawr hefyd, ond ar yr un pryd, 'd allwch chi'ch dau ddim dweud eich bod chi'n hollol rydd, oherwydd y mae yna rieni, heb fod yn ddim gwell Cymry na chi, sydd wedi llwyddo i gadw'r iaith ar yr aelwyd. | |
| (1, 0) 306 | Oes y mae yna rai. |
| (Ysgolfeistr) Gwrandewch: Dyma frawddeg o stori fach a ysgrifennodd Tomi neithiwr, "And the fairy told the little girl, 'Don't leave them flowers by there'." | |
| (1, 0) 317 | Beth sy' o'i le, Mr. Pritchard. |
| (Mam) {yn syllu} Pam ych 'chi'n marco'r gair yna'n wrong? | |
| (Mam) T-h-e-m—them, y mae hyna'n iawn, ond yw e? | |
| (1, 0) 320 | A b-y—by, dyna'r ffordd i spelian by. |
| (Ysgolfeistr) Oh, y mae'r ddau air wedi'u spelio'n iawn. | |
| (Ysgolfeistr) Oh, y mae'r ddau air wedi'u spelio'n iawn. | |
| (1, 0) 322 | Wel, beth sy o'i le, ynte? |
| (Ysgolfeistr) Wyddoch chi ddim? | |
| (Ysgolfeistr) Wyddoch chi ddim? | |
| (1, 0) 324 | Na wn i. |
| (Mam) Na finne chwaith. | |
| (Ysgolfeistr) Nid felly y mae hi bob amser, mi wn, ond dyna'r gwir yn aml iawn. | |
| (1, 0) 334 | 'R ych chi'n llym, Mr. Pritchard. |
| (Ysgolfeistr) Falle mod i, ond dwy i ddim yn anheg. | |
| (Mam) Dyna ti eto, gyda bod y dyn yn troi ei gefen. | |
| (1, 0) 359 | Dangos yr essay yna i mi. |
| (Mab) Say it again, Daddy. | |
| (1, 0) 367 | Wyddost ti beth sy o'i le fanna? |
| (Mam) {hithau, erbyn hyn, yn edrych dros ei ysgwydd gyda'r tad} What's wrong about that Tomi? | |
| (Mam) Wel ie, hefyd, erbyn meddwl. | |
| (1, 0) 373 | Ha, ha, erbyn meddwl yn wir! |
| (Mam) Bydd di ddistaw, da thi, dy Sisnag di sy gan Tomi yn 'i waith. | |
| (Mam) Bydd di ddistaw, da thi, dy Sisnag di sy gan Tomi yn 'i waith. | |
| (1, 0) 375 | Ho yn wir, fy Sisnag i! |
| (1, 0) 376 | Does dim lle gen ti i glochdan, fe fentra i fod yna ddigon o dy Sisnag ditha yma hefyd. |
| (1, 0) 377 | What else can you do, Tomi? |
| (Mam) Dyma ti eto. | |
| (Mam) Dyma ti eto. | |
| (1, 0) 379 | Ond beth wnawn ni? |
| (1, 0) 380 | Dyw'r crotyn ddim yn diall Cymraeg. |
| (Mab) Yes. | |
| (1, 0) 384 | Wel, gad ifi dy glywed di'n canu. |
| (Mab) You want me to sing in Welsh. | |
| (Mab) You want me to sing in Welsh. | |
| (1, 0) 386 | Odw. |
| (Mam) {yn wyllt} William, wel di hi? | |
| (1, 0) 391 | Wela i neb. |
| (Mam) Yr hen wraig. | |
| (1, 0) 398 | Gad ini weld pwy sydd yna. {Egyr y drws}. |
| (Hen Wraig) Wnewch chi faddau i mi; dwy i ddim am aflonyddu arnoch, ond ai eich hogyn bach chi oedd yn canu nawr? | |
| (Hen Wraig) Wnewch chi faddau i mi; dwy i ddim am aflonyddu arnoch, ond ai eich hogyn bach chi oedd yn canu nawr? | |
| (1, 0) 400 | Ie. |
| (Hen Wraig) Gaf fi ddod mewn i'w glywed e os gwelwch chi'n dda? | |
| (Hen Wraig) Fe fyddaf fi'n arfer rhoi llawer mwy nag y byddaf yn ei dderbyn. | |
| (1, 0) 411 | Beth yw'ch neges chi ynte? |
| (Hen Wraig) Dim ond cael dod mewn ac aros gyda chi am dipyn ar yr aelwyd. | |
| (Hen Wraig) Dim ond cael dod mewn ac aros gyda chi am dipyn ar yr aelwyd. | |
| (1, 0) 413 | O'r gore, dewch mewn. |
| (Mam) {wedi ymwroli tipyn} Dewch ymlaen i'r aelwyd. | |
| (Hen Wraig) Wedi imi gynhesu tipyn efallai y gallaf ddiosg y fantell. | |
| (1, 0) 432 | Fuoch chi'n galw mewn llawer o dai heno? |
| (Hen Wraig) Do, ddwsin neu fwy. | |
| (Hen Wraig) Mi fum i yn yr ardal yma flynyddoedd mawr yn ôl a thipyn o lewych arnai, ond fe gollais lawer o fy meddiannau. | |
| (1, 0) 438 | Colli ffortiwn, aie? |
| (1, 0) 439 | Pwy aeth a hi oddiarnoch chi? |
| (Hen Wraig) Fy mhlant i fy hun yn fwy na neb. | |
| (Mam) Dyna blant diddiolch a di-gwilydd. | |
| (1, 0) 442 | Rwyn gyfarwydd iawn â'ch llais chi ond 'd alla i ddim meddwl pwy ych chi, chwaith. |
| (Hen Wraig) Fe fu amser pan y byddech chi'n clywed fy llais i o fore tan nos. | |
| (1, 0) 448 | William oedd enw'r llall, {yn sobr} a fi yw hwnnw. |
| (Hen Wraig) Yn gyfarwydd â fy llais i! | |
| (Hen Wraig) Ellwch chi ganu, Olwen? | |
| (1, 0) 484 | Na, 'd yw Olwen fawr iawn am ganu, ond y mae hi'n gallu adrodd. |
| (Hen Wraig) Da iawn, 'rych chi wedi dysgu iddi adrodd? | |
| (Hen Wraig) Da iawn, 'rych chi wedi dysgu iddi adrodd? | |
| (1, 0) 486 | Wel na, yn yr ysgol y dysgodd hi. |
| (Hen Wraig) Wnewch chi adrodd, Olwen. | |
| (Hen Wraig) Do, fu hi bron â darfod amdanai y pryd hwnnw. | |
| (1, 0) 508 | Wel, y mae'n rhaid eich bod chi'n hen iawn. |
| (Hen Wraig) Yn hen! | |
| (Hen Wraig) Ydych chi'n deall? | |
| (1, 0) 534 | Ydw. |